Tekst: Karolina Szczerbowska

Realizując proces budowy należy zwrócić uwagę na stosowane w nim materiały budowlane. Ważne jest, by podczas realizacji inwestycji stosować produkty, które mają odpowiednie podparcie dokumentami umożliwiającymi ich stosowanie.

Co to jest wyrób budowlany?

Definicja wyrobu budowlanego zawarta jest w Ustawie o wyrobach budowlanych oraz w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Radu Europy (UE) nr 305/2011. Zgodnie art. 2 pkt. 1 poprzez wyrób budowlany należy rozumieć wyrób budowlany, o którym mowa w art. 2 pkt. 1 Rozporządzenia Nr 305/2011. Zgodnie z wspomnianym rozporządzeniem nr 305/2011 „wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych.

W definicji wyrobu budowlanego pojawia się „zestaw”, który zgodnie z rozporządzeniem 305/2011 art. 2 pkt. 2 oznacza wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać włączone w obiektach budowlanych.

Wyroby budowlane i ich stosowanie przy wykonywaniu robót budowlanych

Prawo budowlane^[4] (USTAWA z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane z późniejszymi zmianami) określa zasady stosowania wyrobów budowlanych podczas wykonywania robót budowlanych. art. 10 Ustawy Prawo budowlane. Zgodnie z tym wyrób budowlany, by mógł być zastosowany podczas wykonywania robót budowlanych, musi spełniać następujące wymagania:

• Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego umożliwiają spełnienie podstawowych wymagań prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym;
• Wyrób budowlany został wprowadzony do obrotu lub udostępniony na rynku krajowym zgodnie z przepisami odrębnymi;
• Wyrób budowlany stosowany jest zgodnie z jego zamierzonym zastosowaniem.

Przepisy odrębne, o których mowa powyżej są między innymi: Rozporządzenie (UE) nr 305/2011 ^[1] , Ustawa o wyrobach budowlanych ^[2] z aktami wykonawczymi oraz Rozporządzenie (UE) nr 2019/515 ^[3].

Musimy pamiętać przy tym, że nie wszystkie wyroby budowlane, które zostały wprowadzone do obrotu lub udostępnione na rynku zgodnie z wskazanymi powyżej przepisami odrębnymi mogą być stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych. Oznakowanie wyrobu budowlanego znakiem CE lub znakiem budowlanym B, z automatu nie oznacza możliwości zastosowania tego wyrobu w każdym miejscu obiektu budowlanego. Zastosowanie danego wyrobu budowlanego w danym obiekcie budowlanym w konkretnym jego miejscu zależy m.in. od deklarowanych przez producenta właściwości użytkowych tego wyrobu oraz od wymagań stawianych danemu obiektowi zawartych warunkach technicznych. Zgodnie z art. 5 pkt. 1 Ustawy prawo budowlane, obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej zapewniając spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych. Podstawowe wymagania dotyczące obiektów budowlanych, o których tutaj mowa zawarte są w załączniku nr I do Rozporządzenia (UE) nr 305/2011.

W świetle powyższego, możliwość zastosowania danego wyrobu budowlanego należy również rozważać biorąc pod uwagę wymagania co do właściwości użytkowych wyrobów budowlanych, określonych w odpowiednich rozporządzeniach, które odnoszą się do danych rodzajów obiektów budowalnych, w których mogą one być zastosowane. Wspomniane wymagania oprócz wymagań stawianych obiektom jako całości mogą również być zależne od miejsca wbudowania danego wyrobu budowlanego w obiekcie budowlanym.

Wyroby budowlane i przepisy prawne

Każdy producent wyrobu budowlanego, by móc go wprowadzić do obrotu na rynku polskim, musi spełnić wymogi prawne podyktowane zarówno przez prawo polskie, jak i przez prawo unijne. Również w przypadku udostępniania wyrobu budowlanego na polskim rynku krajowym, istnieje obowiązek spełnienia wymogów prawnych polskich i unijnych.

Zasady wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych lub ich udostępnianie na rynku krajowym regulowane są przez:

• Rozporządzenie (UE) nr 305/2011 ^[1] : ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 305/2011 dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG z późniejszymi zmianami;
• Ustawa o wyrobach budowlanych ^[2]: USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych z późniejszymi zmianami;
• Rozporządzenie (UE) nr 2019/515 ^[3]: ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2019/515 z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie wzajemnego uznawania towarów zgodnie z prawem wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 764/2008 z późniejszymi zmianami;

Rozporządzenie (UE) nr 305/2011 reguluje zasady we wszystkich państwach członkowskich UE. Natomiast Ustawa o wyrobach budowlanych reguluje zasady w Polsce i ustanawia tzw. krajowy system wprowadzania do obrotu lub udostępniania wyrobów budowlanych na rynku krajowym. W przypadku wyrobów budowlanych legalnie wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim lub w Turcji, zasady wprowadzenia do obrotu lub udostępnienia na rynku krajowym reguluje art. nr 5 Ustawy o wyrobach budowlanych pkt. 3 oraz rozporządzenie (UE) nr 2019/515.

Zwrócić w tym miejscu należy uwagę, iż nie wszystkie wyroby budowlane, czyli produkty/wyroby spełniające definicję wyrobu budowlanego, są objęte wymaganiami europejskiego lub krajowego systemu wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych.

Wskazane powyżej przepisy [1] i [2] nakładają obowiązek oznakowania znakiem CE lub znakiem budowlanym B wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym.

Znak CE: dla każdego wyrobu budowlanego, który jest objęty normą zharmonizowaną lub została dla niego wydane europejska ocena techniczna, znak CE jest oznakowaniem potwierdzającym zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi przez producenta właściwościami użytkowymi, w odniesieniu do charakterystyk objętych normą zharmonizowaną lub europejską oceną techniczną.

Dla wyrobów oznakowanych znakiem CE producent ma obowiązek sporządzić Deklarację Właściwości Użytkowych, która wskazuje właściwości użytkowe wyrobu budowlanego w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk tych wyrobów zgodnie z odpowiednimi zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi. Producent znakujący wyrób znakiem CE ma obowiązek umieszczenia oznakowania CE na wyrobie. Zasady i warunki umieszczania oznakowania CE określone zostały art. 9 rozporządzenia nr 305/2011.

Znak budowlany B: wyroby budowlane nie objęte normą zharmonizowaną, i dla których nie została wydana europejska ocena techniczna, czyli wyroby, dla których nie mają zastosowania wymogi rozporządzenia nr 305/2011, mogą zostać oznakowane znakiem budowlanym B jeżeli producent sporządził dla tego wyrobu Krajową Deklarację Właściwości Użytkowych.

Zwrócić tutaj musimy uwagę na fakt, że oznakowanie wyrobu budowlanego znakiem CE nie umożliwia producentowi automatyczne jego oznakowania znakiem budowlanym B. Ponadto jeżeli wyrób nie jest objęty normą zharmonizowaną i nie została wydana dla niego europejska ocena techniczna, a został on legalnie wprowadzony do obrotu w innym państwie członkowskim, może zostać udostępniony na rynku krajowym w przypadku gdy jego właściwości użytkowe dają możliwość spełnienia podstawowych wymagań przez obiekty budowlane zaprojektowane i wybudowane w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej i spełnia wymagania art. 5 pkt. 3 ustawy o wyrobach budowlanych.

Zgodnie z art. 5 pkt. 3 ustawy o wyrobach budowlanych, wyrób budowlany nieobjęty zakresem przedmiotowym zharmonizowanych specyfikacji technicznych, o których mowa w art. 2 pkt 10 rozporządzenia Nr 305/2011, może być udostępniany na rynku krajowym, jeżeli został legalnie wprowadzony do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz w Turcji, a jego właściwości użytkowe umożliwiają spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane zaprojektowane i budowane w sposób określony w przepisach techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej. Wraz z wyrobem budowlanym udostępnianym na rynku krajowym, dostarcza się informacje o jego właściwościach użytkowych oznaczonych zgodnie z przepisami państwa, w którym wyrób budowlany został wprowadzony do obrotu, instrukcje stosowania, instrukcje obsługi oraz informacje dotyczące zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa jakie ten wyrób stwarza podczas stosowania i użytkowania.

Zaznaczenia wymaga fakt, że informacje, dokumenty, instrukcje, dostarczane wraz z takim wyrobem powinny być sporządzone w języku polskim.

Deklaracja Właściwości Użytkowych i Krajowa Deklaracja Właściwości Użytkowych

Jeżeli wyrób budowlany objęty jest normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną, producent sporządza Deklarację Właściwości Użytkowych. Poprzez sporządzenie wspomnianej deklaracji producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi w tej deklaracji właściwościami użytkowymi. Informację jakie mają zostać zawarte w Deklaracji Właściwości Użytkowych określa rozporządzenie (UE) nr 305/2011 art. 6.

Należy zwrócić tutaj uwagę na możliwość odstąpienia od obowiązku sporządzania przez producenta Deklaracji Właściwości Użytkowych jaką daje rozporządzenie (UE) nr 305/2011. Zgodnie z art. 5 wspomnianego rozporządzenia w drodze odstępstwa od art. 4 ust. 1 i jeżeli brak jest unijnych lub krajowych przepisów wymagających deklaracji zasadniczych charakterystyk w miejscu, gdzie wyroby budowlane są przeznaczone do stosowania, producent może odstąpić od sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych przy wprowadzeniu do obrotu wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną, gdy:

• wyrób budowlany jest produkowany jednostkowo lub na zamówienie w nieseryjnym procesie produkcyjnym w odpowiedzi na specjalne zlecenie oraz wbudowywany w jednym określonym obiekcie budowlanym, przez producenta, który ponosi odpowiedzialność za bezpieczne wbudowanie wyrobu w obiekty budowlane, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi i na odpowiedzialność osób, które zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi są odpowiedzialne za bezpieczne wykonanie obiektów budowlanych;
• wyrób budowlany jest produkowany na terenie budowy w celu wbudowania go w dane obiekty budowlane, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi i na odpowiedzialność osób, które zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi są odpowiedzialne za bezpieczne wykonanie obiektów budowlanych; lub
• wyrób budowlany jest produkowany w sposób tradycyjny lub zgodny z wymogami ochrony zabytków i w nieprzemysłowym procesie produkcyjnym, w celu właściwej renowacji obiektów budowlanych urzędowo chronionych jako część wyznaczonego środowiska lub z powodu ich szczególnej wartości architektonicznej lub historycznej zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi.

Jeżeli wyrób budowlany nie jest objęty normą zharmonizowaną i nie została dla niego wydana europejska ocena techniczna oraz nie spełnia przesłanek art. 5 pkt. 3 Ustawy o wyrobach budowlanych, podlega on pod krajowy system wprowadzania do obrotu lub udostępniania wyrobów budowlanych. Producent może oznakować taki wyrób budowlany znakiem budowlanym B, jeżeli sporządził dla tego wyrobu Krajową Deklarację Właściwości Użytkowych stosując przy tym właściwie Polską Normę wyrobu lub Krajową Ocenę Techniczną.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 lipca 2016r w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania och znakiem budowlanym z późniejszymi zmianami, obowiązek sporządzenia Krajowej Deklaracji Właściwości Użytkowych dotyczy wyrobów budowlanych nieobjętych art. 5 ust. 1 oraz art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r o wyrobach budowlanych, co oznacza, że wyroby budowlane objęte normami zharmonizowanymi lub zgodne z wydanymi dla nich europejskimi ocenami technicznymi, które wprowadzone są do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 305/2011 oraz wyroby budowlane wprowadzone do obrotu na tzw. „zasadzie wzajemnego uznawania” nie są objęte obowiązkiem sporządzenia Krajowej Deklaracji Właściwości Użytkowych.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 lipca 2016r w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, wraz z późniejszymi zmianami, określa grupy wyrobów budowlanych objęte obowiązkiem sporządzania Krajowej Deklaracji Właściwości Użytkowych oraz wymagane dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych.

Podsumowując, zarówno Deklaracja Właściwości Użytkowych, jak i Krajowa Deklaracja Właściwości Użytkowych są dokumentami, poprzez które uzyskujemy zapewnienie producenta, że produkt, który zamierzamy zastosować będzie miał właściwości użytkowe deklarowane w tych dokumentach.