Tekst: Karolina Szczerbowska

Pleśń na ścianie, wilgoć na ścianach czy w narożach pomieszczeń – jeżeli pojawiają się u nas w domach czy mieszkaniach powinniśmy jak najszybciej zdiagnozować przyczynę ich powstania. Jeżeli z przyczyn wykluczyliśmy wilgoć technologiczną, budowlaną, kondensacyjną czy kapilarną powinniśmy się zastanowić czy źródłem naszych problemów nie jest wilgoć atmosferyczna.

Poniżej omówimy temat wilgoci atmosferycznej, która może być jedną z przyczyn wilgoci w naszym domu czy mieszkaniu, mającą wpływ nie tylko na kondycję naszego organizmu, ale również na kondycję naszego budynku.

Wilgoć atmosferyczna – co to jest, źródła i przyczyny

Bardzo często szukając źródeł wilgoci w naszym domu skupiamy się na niesprawnej wentylacji czy szczelności budynku. Jednocześnie powinniśmy zastanowić się czy w naszym przypadku nie mamy do czynienia z wilgocią pochodzącą z wpływów atmosferycznych na nasz budynek – czyli wilgoć pochodzącą z zewnątrz. Wilgoć w konstrukcji naszego budynku może pojawić się w wyniku absorpcji wody przez przenikanie lub w wyniku powstania nieszczelności w naszym domu (uszkodzeń murów, dachu, izolacji, stolarki okiennej i drzwiowej). W przypadku tej wilgoci woda dostająca się do naszego budynku pochodzi z opadów atmosferycznych: deszczu, śniegu, jak również z topniejącego lodu. Ten rodzaj wilgoci zależy od porowatości materiałów zastosowanych w naszym budynku oraz od uszkodzeń przegród zewnętrznych (ich wielkości, ilości i intensywności występowania). Ściany często są narażone na działanie deszczu, śniegu i łatwo mogą ulec zawilgoceniu i przeniknięciu wilgoci w głąb, szczególnie w przypadku obecności naporu wiatru, który ułatwia wniknięciu wody i wilgoci w strukturę materiału ściany. Na nasilenie zawilgocenia i zamakania konstrukcji budynku wpływ ma również odpowiednie odprowadzenie wód opadowych. Obecnie modne wizualnie jest wpuszczanie instalacji odprowadzającej wody opadowe pod elewację budynku, co może powodować opóźnione wykrycie uszkodzenia, ponieważ uwidacznia się ono na elewacji dopiero po jakimś czasie. Do zamoknięcia materiałów przegród i ich zawilgocenia może również dojść w przypadku stosowanych do tej pory zewnętrznych systemów rynnowych w wyniku ich uszkodzeń i/lub niedrożności. Jednak w tym przypadku są one widoczne od razu w momencie wystąpienia opadu atmosferycznego.

Nie tylko uszkodzenia przegród, orynnowanie obiektu czy zaciąganie wilgoci w wyniku zacinania deszczu jest przyczyną dostania się do naszego obiektu wody atmosferycznej. Wilgoć i woda z opadów atmosferycznych może dostać się do naszego budynku również w wyniku błędów wykonawczych powstałych na etapie budowy – np. złe wykonanie obróbek blacharskich komina i wylotów wentylacyjnych, wadliwie wykonana izolacja dachu, wadliwie zamontowana stolarka okienna i drzwiowa. Miejscami szczególnie wartymi uwagi są również wszelkiego rodzaju balkony i tarasy, które w wyniku błędów wykonawczych lub braku napraw są kolejnym punktem, przez który wilgoć i woda opadowa będzie mogła dostać się do naszego budynku.

Wilgoć przemieszcza się w materiale naszej przegrody w różny sposób. Bardzo dobrze zostało to pisane w artykule „Jaki wpływ na wybrane materiały budowlane mają woda i wilgoć?” zmieszczonym na stronie izolacje.com.pl [7]:

• wiązanie chemiczne – najbardziej trwałe, w którym woda pod postacią cząstek kryształów nie bierze udziału w procesie wymiany wilgoci,
• wiązanie fizykochemiczne – charakterystyczne dla wilgoci sorpcyjnej, która występuje na powierzchni porów i w strukturze materiału,
• wiązanie fizykomechaniczne – najmniej trwałe, w którym wilgoć pod postacią cieczy utrzymuje się i przemieszcza na skutek sił napięcia powierzchniowego oraz sił związanych ze zjawiskiem podciągania kapilarnego; woda kapilarna wypełnia częściowo makro- i mikrokapilary i występuje w postaci błonek na powierzchniach [2].”

Niezależnie od sposobu w jaki woda i wilgoć przemieszcza się w materiale przegrody wpływa ona negatywnie na konstrukcję budynku.

Wpływ wilgoci atmosferycznej na budynki

Niezależnie od sposobu w jaki wilgoć pochodzenia atmosferycznego dostaje się do materiału budowlanego, negatywnie na niego wpływa. Możemy mieć tutaj do czynienia z efektem Rebindera, który dobrze został opisany przez Zbigniewa Perkowskiego w opracowaniu [1] „Osłabienie wytrzymałości materiałów kapilarno-porowatych w wyniku zawilgocenia”: „Efekt Rebindera jest zjawiskiem natury fizycznej [4]. Polega on na zmniejszeniu się gęstości energii powierzchniowej i tym samym sil napięcia powierzchniowego na brzegu ciała w wyniku adsorpcji substancji powierzchniowo czynnej. W przypadku materiału kapilarno-porowatego będzie on polegał na tworzeniu się polimolekularnych warstw cieczy na ściankach kapilar, mikroszczelin, granicach ziaren. Zmniejszenie się nadmiaru energii zgromadzonej na powierzchni wewnętrznej materiału kapilarno-porowatego powoduje wzrost mikrospękań, co prowadzi oczywiście do zmniejszenia się jego wytrzymałości.”

Ponadto materiał zawilgocony ma obniżone właściwości izolacyjne co skutkuje stratami ciepła w budynku. Zawilgocone materiały m.in. materiały anhydrytowe czy gipsowe tracą również swoje właściwości mechaniczne, a dokładnie zmniejszają swoją wytrzymałość mechaniczną. Wilgoć i woda w naszym budynku pochodząca z opadów atmosferycznych jest również przyczyną uszkodzeń i niszczenia takich materiałów jak płyty gipsowo-kartonowe, tynki, podkłady gipsowe i anhydrytowe. Stałe zawilgocenie konstrukcji drewnianej powoduje uszkodzenia zawilgoconych elementów, a w konsekwencji wpływa na nośność konstrukcji drewnianej. Woda atmosferyczna przyczynia się również do powstawania na zawilgoconych elementach budynku mchów, glonów i porostów. Woda atmosferyczna zawarta w materiale naraża go na cykle zamrażania i rozmrażania, co w konsekwencji prowadzi do jego niszczenia. Wilgoć pochodzenia atmosferycznego w przypadku materiałów porowatych wpływa na osłabienie ich wytrzymałości. Od przenikania wody do ścian zewnętrznych zależą nie tylko właściwości termiczne, ma to również wpływ na zjawisko kondensacji, czy wspomniane wcześniej uszkodzenia związane z cyklami zamrażania i rozmrażania, a całościowo na trwałość budynku. Niszczenia ścian zewnętrznych dają możliwość przenikania do muru agresywnych substancji z otoczenia co również negatywnie oddziałuje na materiał, a finalnie na budynek.

W zależności od intensywności zawilgocenia, czasookresu w jakim to zawilgocenie ma miejsce, jak również od miejsca w jakim występuje, powoduje one negatywne skutki na konstrukcję budynku, a brak działań naprawczych może doprowadzić do różnych zniszczeń materiałów przegród. Poniżej wymieniamy te najczęściej występujące:

• pogorszenie izolacyjności termicznej obiektu;
• spękania tynków;
• spękania materiałów konstrukcyjnych przegród;
• degradacja elementów drewnianych konstrukcji poddanej działaniu długotrwałego zawilgocenia;
• wypłukiwanie i rozsadzanie zapraw, materiałów porowatych takich jak cegły;
• ubytki w murach i elementach murowych;
• degradacja stalowych elementów połączonych z zawilgoconą przegrodą;
• migrację soli zawartych w materiale przegrody i/lub rozpuszczonych z otoczenia – wykwity solne;
• powstanie zacieków, zawilgoceń ścian;
• odparzenia i pęcznienie powłok ściennych;
• pleśń na ścianach;
• glony na ścianach;
• grzyb na ścianach;
• obniżenie wytrzymałości mechanicznej materiałów, co wpływa na nośność;

Pamiętajmy, że w naszym budynku, w wyniku oddziaływania wody i wilgoci atmosferycznej, może dojść do innych nie ujętych powyżej uszkodzeń. Do każdego przypadku należy podejść indywidualnie i do niego dostosować program naprawczy.

Poniżej przykłady negatywnego oddziaływania wilgoci na budynki (Źródło : Azichem – OPUSDry)

Wilgoć atmosferyczna – jak z nią walczyć

Podobnie jak w przypadku innych rodzajów wilgoci zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego też pomyślmy o wilgoci atmosferycznej już na etapie projektowania budynku, a później na etapie budowy. Zadbajmy o odpowiednie zaprojektowanie i wykonanie hydroizolacji, osadzenia stolarki okiennej i drzwiowej, odpowiednią izolację balkonów i tarasów, odpowiednie zaprojektowanie i wykonanie systemu odprowadzania wody opadowej. W przypadku dachów płaskich i dachów zielonych zadbajmy nie tylko o odpowiednie ich zaprojektowanie, ale również o jak najlepsze ich wykonanie – skorzystajmy z doświadczonych firm wykonawczych. Do wykonania poszczególnych elementów domu stosujmy odpowiednie materiały budowlane, które warto przewidzieć już na etapie projektowania budynku. Mnogość kwestii, o które należy zadbać już na samym początku procesu budowy domu (etapie projektowania), jak również na etapie jego wykonania wymaga nie tylko czasu ale również wiedzy i doświadczenia. W związku z tym już na etapie myślenia o domu warto pomyśleć o skorzystaniu z usług doradztwa budowlanego i zarządzania budowlanego . W tej kwestii najlepiej skorzystać z usługi doradztwa, które podparte jest zespołem doświadczonych specjalistów, którzy nie tylko pomogą nam na etapie projektowania ale również pomogą w doborze odpowiednich firm wykonawczych, rozwiązywaniu pojawiających się kwestii na każdym etapie realizacji domu, doborze odpowiednich materiałów budowlanych, co więcej zdejmą z nas kwestię koordynacji prac i dostaw materiałów. Kompleksowa usługa doradztwa zapewni nam sukces w realizacji budowy.

Zarówno na etapie projektowania i budowy, jak i na etapie prowadzenia napraw już użytkowanego domu powinniśmy zwrócić uwagę na odpowiednie wykonanie i naprawy termoizolacji i tynków. Tynk nie służy jedynie do zapewnienia równomiernego pokrycia budynku i poprawy jego walorów estetycznych. Tynk na pierwszej linii spotyka się z wodą atmosferyczną, a więc pełni funkcję ochronną przed skutkami ulewnego deszczu i innych czynników atmosferycznych. Jeżeli stosujemy go na materiałach porowatych to właśnie ta funkcja (ochronna) jest jego głównym zadaniem. W kwestii tynku ważne jest by był od odpowiednio dobrany do ekspozycji budynku i konstrukcji ścian zewnętrznych w ujęciu fizyki budowli. W przypadku ścian budynków szczególnie narażonych na oddziaływanie czynników atmosferycznych zaleca się stosowania tynków hydrofobowych i rozwiązań mających na celu zahamowanie transportu wody. Jednak należy pamiętać o tym by zastosowane tynki zawsze zapewniały odpowiednią wymianę pary wodnej między wnętrzem przegrody, a środowiskiem zewnętrznym. Warto również pomyśleć o tynkach, które są tak zaprojektowane by być odporne na grzyby, glony i pleśń. Jednym z takich tynków dostępnych na naszym rynku jest PROTECH SIL I- THERM, który został tak zaprojektowany by stworzyć powłokę nieprzepuszczającą deszczu, jednocześnie umożliwiającą dyfuzję prawy wodnej. Ze względu na wysoki poziom izolacji (niską przewodność cieplną) i przepuszczalności powietrza, produkt jest szeroko polecany przez producenta Azichem jako do rozwiązywania problemów z pleśnią i glonami na ścianach, usytuowanych w zacienionych miejscach o dużej wilgotności. Więcej informacji o produkcie można znaleźć na stronie: https://solvest.com.pl/asortyment/protech-sil-i-therm/

Skutki oddziaływania wody atmosferycznej (śniegu, deszczu, rosy itd.) związane są z budową budynku i zastosowanymi rozwiązaniami. Nasilają się w momencie występowania uszkodzeń w przegrodach zewnętrznych, dlatego też ważne jest bieżące utrzymywanie budynku i natychmiastowa reakcja na pojawiające się uszkodzenia, nie tylko przegród zewnętrznych, izolacji, stolarki okiennej ale również innych uszkodzeń mogących przyczynić się do przedostania wilgoci do wnętrza, czy też powodujących notoryczne zawilgocenia elementów (m.in. system odprowadzenia wody opadowej, izolacja tarasów, balkonów itd.). Problemy wynikające z przenikania wilgoci atmosferycznej można rozwiązywać poprzez uszczelnienie istniejących pęknięć i szczelin za pomocą polimerowych produktów wypełniających i uszczelniających oraz poprzez zastosowanie różnego rodzaju powłok hydrofobowych powłok i lub farb, tynków. W przeciwdziałaniu oddziaływaniu wilgoci atmosferycznej warto rozważyć zastosowanie produktów chemii budowlanej i wyrobów budowlanych producentów mających doświadczenie w problemach związanych z wilgocią w budynku. Jednym z takich producentów jest włoska firma Azichem. Jest to firma z ponad trzydziestoletnim doświadczeniem, w tym między innymi w renowacji i naprawie budynków również tych zabytkowych, w których zawilgocenia, wilgoć i jej skutki są częstym problemem. W swoim asortymencie mają m.in. produkty, które mogą być zastosowane w walce z wilgocią takie jak:

CONSILEX ALTRAIN: Bezbarwny, hydrofobowy i niepozostawiający filmu impregnat na bazie silanów i siloksanów wymieszanych w rozpuszczalniku. Chroni tynki, zaprawy, kamień naturalny, tuf oraz inne materiały konstrukcyjne przed chemiczno-mechanicznym oddziaływaniem opadów deszczu oraz cykli zamrażania/rozmrażania, przed agresywnymi czynnikami atmosferycznymi oraz przed zanieczyszczeniami. Rezultat zastosowania produktu jest taki, iż pory i kapilary zaimpregnowanych materiałów są pokryte od wewnątrz, ale nie są wypełnione. Nie osadzają się tam więc żadne naloty, kolor nie ulega zmianie, a przepuszczalność pary wodnej również pozostaje bez zmian. Te właściwości, w połączeniu z dobrą stabilnością chemiczną (odpornością na utlenianie, promieniowanie UV i zanieczyszczenia) oraz z całkowitym brakiem szkodliwych produktów ubocznych sprawiają, że ten produkt nadaje się do stosowania na różnych podłożach. Więcej informacji o impregnacie można znaleźć na stronie: https://solvest.com.pl/asortyment/consilex-altrain/.

W walce z wilgocią atmosferyczną nie zapominajmy o pozostałych zasadach walki z wilgocią i zasadach usuwania jej skutków m.in. o sprawnej i efektywnej wentylacji, odpowiednim wietrzeniu pomieszczeń, stosowaniu osuszaczy mechanicznych oraz o likwidacji pleśni i grzybów z zastosowaniem specjalnych preparatów. Szerzej temat ten został omówiony artykułach:

• „Wilgoć w domu cz. 1: Przyczyny, rodzaje, skutki, leczenie”
• „Wilgoć w domu cz. 2: Wilgoć kondensacyjna”
• „Wilgoć w domu cz. 4: Wilgoć kapilarna”
• „Wilgoć w domu cz. 5: wilgoć technologiczna”
• „Wilgoć w domu cz. 6: wilgoć nieprzewidziana”

Zapraszamy do ich lektury.

Pleśń na ścianie to jedynie jeden z możliwych skutków wilgoci atmosferycznej, który od razu powinien nas zaniepokoić. Powinniśmy nie zwlekać i możliwie jak najszybciej zacząć przeciwdziałać wilgoci i jej skutkom. W naszych działaniach i diagnozie nie zapominajmy, że pojawiające się widoczne skutki złej wilgotności w naszych domach czy mieszkaniach mogą być efektem wielu czynników występujących łącznie. Wilgoci atmosferycznej możemy przeciwdziałać nie tylko w momencie zaistnienia problemu złej wilgotności i zawilgoconych elementów naszego budynku, ale już na etapie jego projektowania i etapie budowy. Miejmy również na uwadze opisane wyżej negatywne skutki wilgoci odbijające się na materiały konstrukcyjne zastosowane w naszych budynkach, a finalnie ich wpływ na trwałość budynku.